Psikolojik Danışmanların Yeterlik Düzeyleri

Psikolojik Danışmanların Yeterlik Düzeyleri: Ülkemizdeki psikolojik danışmanların temel psikolojik danışma becerilerine ilişkin yeterlik düzeylerine birkaç örnek araştırma ile bakış.

ÖZET

            Bu makale ülkemizde giderek artan psikolojik destek ihtiyacını sunacak olan psikolojik danışmanların temel psikolojik danışma becerilerine ilişkin yeterlik düzeylerinin daha önce yapılan araştırmalarla incelenmesini temel almaktadır. Makalede Yaka’nın (2005) Psikolojik danışmanların temel psikolojik danışma becerilerine ilişkin yeterlilik düzeylerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi başlıklı yüksek lisans tezi ele alınmıştır.

Anahtar kelimeler: Psikolojik danışma becerileri, içerik yansıtma, duygu yansıtma, psikolojik danışman eğitimi.

GİRİŞ

    Psikolojik danışma ve rehberliğin ortaya çıkışı, ilk olarak Amerika Birleşik Devletleri’nde, 1900’lü yılların başlarına kadar uzanmaktadır. (Gladding, 2000) Psikolojik danışma ve rehberliğin ülkemizde gündeme gelmesi ise 1950’li yılların başlarına rastlamaktadır. (Kepçeoğlu, 1999) 1982 yılında 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu’nun yürürlüğe girmesiyle altı üniversitede Eğitimde Psikolojik Hizmetler Anabilim Dalı altında lisans düzeyinde psikolojik danışman yetiştirilmeye başlanmış, yüksek lisans ve doktora programları geliştirilmiştir. (Doğan & Erkan, 2001)

Yapılan araştırmaları incelediğimizde psikolojik danışma ve rehberliğin ülkemizdeki gelişim göstermesinden bu yana yıllar geçmiş olmasına rağmen psikolojik danışmanların sahip olmaları gereken becerilerine ilişkin yapılmış çalışmaların bir hayli az olduğu görülmektedir. Yapılan ilk araştırmalardan biri Yaka (2005) tarafından Psikolojik danışmanların temel psikolojik danışma becerilerine ilişkin yeterlik düzeylerini belirlemek amacıyla kullanılan Psikolojik Danışma Beceri Ayırt Etme Ölçeği (PDBAÖ)’nin Lee ve diğerleri (1976) tarafından geliştirilen, İngilizce orijinali Microcounseling Skill Discrimination Scale’den (MSDS) Türkçe’ye uyarlanmasıyla gerçekleştirilmiştir.

Araştırmanın örneklemini İzmir ilindeki 229 katılımcı (159’u kadın, 61’i erkek.) oluşturmuştur. Bu araştırmada psikolojik danışmanların temel psikolojik danışma becerilerine ilişkin yeterlik düzeyleri; cinsiyete, mezun olunan lisans programına, psikolojik danışman olarak çalışma sürelerine, üniversite öğrenimi dışında temel psikolojik danışma becerileri ile ilgili herhangi bir eğitim programına katılıp katılmamaya ve psikolojik danışmanların çalıştığı kurumlara göre incelenmiştir.

SONUÇ VE TARTIŞMA

Araştırmada psikolojik danışmanların temel psikolojik danışma becerilerine ilişkin yeterlik düzeyleri cinsiyete göre incelendiğinde bulgular, kadınların erkeklere göre etkili ve etkisiz psikolojik danışman tepkilerini daha iyi ayırt ettiklerini göstermiştir. Sonuçta kadınların temel psikolojik danışma becerilerine ilişkin yeterlilik düzeylerinin, erkeklerin yeterlilik düzeylerinden daha yüksek olduğu belirtilmektedir. Benzer araştırmaların sonuçları da bu yöndedir.

 

Psikolojik danışmanların temel psikolojik danışma becerilerine ilişkin yeterlik düzeylerinin mezun olunan lisans programına göre incelendiğinde sonuç olarak PDR mezunlarının temel psikolojik danışma becerilerine ilişkin yeterlik düzeylerinin, diğer lisans programlarından mezun olanların yeterlik düzeylerinden daha yüksek olduğu belirtilmektedir. Ancak PDR mezunları ve Psikoloji mezunları incelendiğinde PDR mezunlarının hem Duygu Yansıtma Tepkileri kısmında hem de İçerik Yansıtma Tepkileri kısmında psikoloji mezunlarına göre biraz daha yüksek ortalamalara sahip olduğu görülmektedir; fakat, aradaki fark istatiksel olarak anlamlı olarak çıkmamıştır.

Psikolojik danışmanların temel psikolojik danışma becerilerine ilişkin yeterlik düzeyleri, psikolojik danışman olarak çalışma süresine göre incelendiğinde bulgular psikolojik danışman olarak çalışma süreleri arasında, temel psikolojik danışma becerilerine ilişkin yeterlik düzeyleri açısından anlamlı fark olmadığı belirtilmiştir.

Psikolojik danışmanların temel psikolojik danışma becerilerine ilişkin yeterlik düzeyleri, üniversite öğrenimi dışında temel psikolojik danışma becerileri ile ilgili herhangi bir eğitim programına katılıp katılmamaya göre incelendiğinde, sonuç olarak bir eğitim programına katılmayanların temel psikolojik danışma becerilerine ilişkin yeterlik düzeylerinin, bir eğitim programına katılanların yeterlik düzeylerinden kısmen daha yüksek olduğu belirtilmiştir.

Ulaşılan diğer sonuçlardan biri olarak, RAM’larda çalışan psikolojik danışmanların, çeşitli nedenlerle; örneğin, odaklanılan psikolojik danışma etkinliklerinin kurumlar arasında büyük farklılık göstermesi nedeniyle, temel psikolojik danışma becerilerine ilişkin yeterlik düzeylerinin, ilköğretim okullarında çalışanların yeterlik düzeylerinden kısmen düşük olduğu söylenebilir. Bu bulgular da psikolojik danışmanların, çalıştıkları kurumlarda odaklandıkları psikolojik danışma etkinliklerinin, temel psikolojik danışma becerilerine ilişkin yeterlik düzeyleri üzerinde bir etkisinin olduğunu düşündürmektedir.

Türkiye’de psikolojik danışman eğitiminin profilini ortaya koymak amacıyla Doğan ve

Erkan’ın (2001) yaptığı bir araştırmada, psikolojik danışma ve rehberlik alanındaki öğretim elemanları, alana ilişkin sorunları sıralarken, alanda çalışan psikolojik danışmanların yeterince nitelikli olmadıklarını vurgulamışlardır. Hem Yaka’nın (2005) sonuçlarını ve bu araştırmada yararlanılan literatürü hem de Doğan ve Erkan’ın (2001) elde ettiği bulguları hesaba kattığımızda söylenebilecek tek şey, bizim de psikolojik danışman eğitimimizi değerlendirip yeniden yapılandırmamızın kaçınılmaz bir zorunluluk olduğudur.

Psikolojik danışman eğitimimizle ile ilgili olarak Doğan’ın (2000) ifadesini tekrarlamak yararlı olacaktır; nitelikli eleman yetiştirmek amacıyla psikolojik danışman eğitimi programlarının lisans, yüksek lisans ve doktora düzeylerinde standartlarının yükseltilerek akredite edilmesi kaçınılmazdır.

Tüm bu değerlendirmeler de göstermektedir ki psikolojik danışmanların temel psikolojik danışma becerilerine ilişkin yeterlik düzeylerinin incelenmesi ülkemizde psikolojik danışma ve rehberlik alanının gelişimi için fazlasıyla önemlidir.

KAYNAKÇA:

Doğan, S. (2000) Türkiye’de psikolojik danışma ve rehberliğin durumu ve geleceği ilişkin yönelimler. Eğitim ve Bilim, 25(118), 3-8.

Doğan, S. & Erkan, S. (2001, Eylül) Türkiye’de psikolojik danışman eğitimi profili: Mevcut durum,  sorunlar ve çözüm önerileri. VI. Ulusal Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi’nde bildiri olarak sunuldu, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara.

Gladding, S. (2000). Counseling: A Comprehensive Profession (4th ed.). New Jersey: Prentice-Hall .

Kepçeoğlu, M. (1999). Psikolojik Danışma ve Rehberlik,. İstanbul: Alkım Yayınevi.

Lee, D. Y. , Zingle, H. W. , Patterson, J. G. , Ivey, A. E. , & Haase, R. F. , (1976) Development and validation of a microcounseling skill discrimination scale. Journal of Counseling Psychology, 41(2), 294-300.

Yaka, B. (2005). Psikolojik danışmanların temel psikolojik danışma becerilerine ilişkin yeterlilik düzeylerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Yüksek lisans tezi, Ege Üniversitesi, İzmir.